YOK’tan VAR, VAR’dan YOK etmek

Fizik ve kimya derslerinde sık sık karşılaştığımız bir söz vardır: “Var olan şey yok, yok olan da var edilemez.” “Maddenin veya kütlenin korunumu kanunu” olarak bilinen bu ifade, Fransız kimyacısı A. L. de Lavoisier’e aittir. Bu yüzden Lavoisier Yasası diye adlandırılır. Lavoisier ülkemizde yaşamış olsaydı, böyle bir yasa çıkarabilir miydi? Bu bilinmez, ancak bu yasanın bize göre olmadığı aşikar. Özellikle de konumuz olan futbolumuzda ki MHK denilen Merkez Hakem Kurulumuz için.

Zira MHK’ye bağlı hakemlerimizin nasıl yoktan VAR çıkardıklarına, VAR’a gidip, göz göre göre olan pozisyonları nasıl YOK ettiklerine fazlasıyla alıştık. Daha doğrusu alıştırılmaya zorlandık.  FIFA ve UEFA futbol kurallarını ikiye ayırmıştır. Bunlardan birincisi yoruma kapalı olan temel kurallar. Hepimizin bildiği en basit örnek, N Direk serbest vuruş, direk olarak kullanılır ve gol olursa, atışın tekrarı gerektiği halde, hakem de golü verirse, bu bir kural hatası olur ve maç tekrar edilir. Aynı şekilde herkesin bildiği pek çok yoruma kapalı ve maçın tekrar edilmesini gerektirecek genel kurallar mevcuttur.  Bir de yoruma açık kurallar vardır. Fauller, topun ele değmesi, ofsayt gibi kurallar yoruma açık olup, burada inisiyatif tamamen hakeme bırakılmıştır. Kısacası yanlış bir penaltı kararı ya da ofsayttan dolayı maçlar tekrar edilmez.

FIFA ve UEFA Futbolda Fair Play (Ahlaklı oyun) adı altında son yıllarda büyük değişikliklere gitti. Aslında bu değişikliklerin temel amacı, yorumlanabilen kuralları minimize etmek ve kesin çizgiler ile bu kuralları uygulamaktı. Zira yoruma açık olan kurallar, bizim gibi futbolda gelişme gösterememiş ülkelerde fazlasıyla dejenere edilerek, bir takım ya da camianın lehine ve aleyhine kullanılmaya başlandı. Bu de beraberinde Eyyam denilen kavramı getirdi.
İşte bu yüzden UEFA, kuralları daha sıkı hale getirdi. Bunu getirirken, hakemlere yardımcı olsun, hatalar en aza indirilsin diyerek bizim kısaca VAR olarak telaffuz ettiğimiz (VIDEO ASISSTAN REFREE) video yardımcı hakemi devreye soktu. Burada amaç maçın VAR hakemleri ile idare edilmesi değil, maçı yöneten hakemin ihtiyaç duyduğunda VAR’ı kullanması ya da tam tersi olarak VAR da ki hakemin sonuca etki etmesi muhtemel pozisyonlarda, orta hakemi uyarması şeklindeydi.

Ancak bu ülkemizdeki MHK ve çok değerli eski hakemlerimiz açısından yine farklı olarak algılandı. VAR maçları neredeyse yönetmeye başladı. Bu da oyunun çok sık durmasına yol açtı. Neredeyse her penaltı ya da el durumları için VAR a giden hakemlerimiz, tüm inisiyatifi VAR hakemlerine kaptırdı. VAR hakemlerinin pozisyonları izlemeye davet ettikleri orta hakemler, pozisyonların neredeyse %95 lik kısmında kararlarından döndüler. Bu seviyeye gelmiş bir hakem, her seferinde VAR incelemesi yapıp, kararından devamlı surette döner mi? O zaman o hakemin bilgisini sorgulamak gerekmez mi? Avrupa da ki maçlarda zırt pırt VAR inceleyen kaç hakem görüyorsunuz? Pozisyon gereği Avrupa da maç yöneten bir hakem adından anlaşılacağı gibi çok ani gelişen pozisyonlarda VAR yardımına ihtiyaç duyuyor. Çünkü VAR dan önce sahada kendisine yardım edip, uyaracak, 2 yan, bir de 4.hakem mevcut. Her şeyde VAR a gidilirse, o zaman o hakemlere ne kadar ihtiyaç olur?

UEFA yoruma açık futbol kurallarını azaltırken, hakemlerin daha net kararlar vermesini sağlamak, oyunun az durması için hakemlerin VAR’ı az kullanmalarını sağlamayı amaçlamıştır. Bunun ile ilgili muhtelif zamanlarda düzenledikleri seminer ile tüm Avrupa’da görev yapan hakemlere bu net kuralları açıklamışlardır.
UEFA bu kuralları ve değişiklikleri duyurmak ve hakemlerimizi bilgilendirmek için UEFA Hakem Komitesi üyesi eski FIFA hakemi olan Hollanda’lı Jaap Uilenberg’i görevlendirmektedir. Uilenberg seminerlerde Hakemlerimize UEFA’nın kesin kurallarını örneklerle anlatmaktadır. Geçen aylarda geldiği ülkemizde, ayak ve bileklere basmanın hangi kartları beraberinde getireceği hususunda hakemlerimizi aydınlattı.

UEFA ya göre kasıtlı olsun yada pozisyon gereği olsun, ayak bileğinden aşağıya yapılan basmalarda kartın renginin sarı olması, bilekten yukarı olan basmalarda, kasıtlı yada pozisyon gereği farketmeksizin kartın renginin Kırmızı olması gerektiğini tüm hakemlerimize anlattı. Kısacası UEFA bu konuda yapılan bir sürü tartışmalara son noktayı koyarak, bu kart kuralını kesin çizgilerle belirtti. Bildiğiniz üzere benzer bir yoruma açık kural olan topun ele değmesi hususuna da geçtiğimiz aylarda açıklık getirilmişti.

Geçen hafta sonu oynanan Antalyaspor-F.Bahçe maçında Antalyaspor forveti Jahovic’in ayağa basma olayı gündeme geldi. Hakem Bahattin Şimşek pozisyonu net gördüğünden ve daha geçtiğimiz günlerde seminerde Uilenberg’i dinlediğinden, pozisyonda sarı kartını çıkardı. Çünkü Jahoviç, ağır çekimlerde de görüldüğü üzere, rakibinin bilek altına basmıştı. Ancak VAR hakemi Mete Kalkavan, kendisini uyararak, VAR da pozisyonu bir daha incelemesini istedi. Bu Bahattin kardeşim kararın yanlış, sen kırmızı çıkart demenin başka bir deyişiydi. Bahattin Şimşek VAR incelemesine gitmeyip, net gördüğü ve doğru karar verdiği o pozisyonda oyunu devam ettirseydi ne olurdu? Acaba kaç hafta dinlendirileceğini düşünnüş olabilir? Tabi bunlar bilinmez. Bilinen tek şey, doğru kararından döndürülmeye zorlanan Bahattin Şimşek’in bu amaca tıpış tıpış uyarak, Jahoviç’e kırmızı kart göstermesi, kısacası dirayetli davranamaması, başka bir deyişle eyyam davetine icazet etmesi olduğudur.
Peki bu olay, Fenerbahçe’ye değil de, Beşiktaş’a ya da, bir Anadolu takımına olsaydı, kırmızı versin diye Bahattin Şimşek VAR’a davet edilir miydi?

Şimdi bu net ve yoruma kapalı olan bu kural, ihlal edildiğinden, bu maçta bariz kural hatası yok mu? Doğru kararı VAR hakemi Mete Kalkavan tarafından yanlışa çevrilmiş Bahattin Şimşek ile Mete Kalkavan’a MHK ne gibi yaptırımlar uygulayacak? Yoksa bu hakemleri gözlemci raporlarına göre ödüllendirecek mi? Merak ediyorum. Aynı Karagümrük-Erzurum maçında son adam olan Erzurumspor’lu oyuncunun gole giden Karagümrük’lü oyuncuyu düşürüp, Fırat Aydınus tarafından sarı kart gösterilmesi gibi. O maçın VAR hakemi Zorbay Küçük neden Fırat Aydınus’u uyarıp, VAR a davet etmedi? Ya da edemedi? Kıdemi mi yetmedi? Bu yoruma tamamen kapalı bir pozisyon değil mi? Kurala göre kırmızı olacak pozisyonda göz göre göre sarı vermenin amacı ne olabilir? Bu yapılan bariz kural hatası değil de nedir?

Görüldüğü üzere değerli hakemlerimiz ve onları alkışlayan MHK, Lavoisier Yasasını tarihe gömmüşlerdir.
Kısacası takımına göre muamele yapıp, olmayan pozisyonları YOK tan VAR, olan pozisyonları da VAR dan YOK etmeye devam etmektedirler.

Sağlıklı Günleriniz olsun.

Kerem EYMÜR